નિવૃત્તિ પછી

 

 

“નિવૃત્ત થયા પછી” ઘણી બધી ચરી પાળવાની.  અરે, આ તો જીંદગી છે, મરજીમાં આવે તેમ જીવવાની. બાળપણમાં માતા અને પિતાની આજ્ઞા માનવાની, શાળાએ જઈએ ત્યારે શિક્ષકોને સાંભળી તેમના કહ્યા પ્રમાણે અનુસરવાનું. પરણ્યા એટલે પ્યારી પત્નીની  ગુલામી કરવાની.  નહી તો, “હું મારે પિયર જઈશની લુખી ધમકી આપે” તે સાંભળવાની. બાળકો મોટા થાય એટલે તેમની મરજી મુજબ કારણ “આપણે ઘરડા થઈ ગયા”. આ ગણિત મારી સમજમાં નથી આવતું.

નિવૃત્ત થયા, તમે તમારા મનના માલિક. જુવાનીમાં કમાયા હતા, હવે વિમાનમાં ફરો કે ફાઈવ સ્ટાર હોટલમાં રહો તમને કોણ રોકનાર છે ? હા નસિબ હોય અને પતિ ,પત્ની બન્ને હો તો  સ્વર્ગ ઢુંકડું છે. કેટલું સરસ લાગ્યું ને ? નિવૃત્ત  થયાનો આ તો સહુથી મોટો લાભ છે. નિવૃત્ત થયા પછી શું ? એ પ્રશ્ન દરેકને સતાવે છે. તુંડે તુંડે મતિઃ ભિન્ન . દરેક વ્યક્તિના અભિપ્રાય અલગ હશે. અંતે તો  સહુનો   ધ્યેય એક જ છે ! નિવૃત્ત થયા પછી, “હાશકારો”. બસ કોઈની ગુલામી નહી. સમયની પાબંધી નહી.

નિવૃત્તિ એટલે નોકરી ન કરવી ! બાકી પ્રવૃત્તિમાં બાધ નથી. જો બિમાર પડવું હોય, દર્દ અને રોગને ખુલ્લા દિલે આવકારવા હોય તો ‘નિવૃત્તિમાં સોફા શોભાવજો’ ! બાકી જે ખ્વાઈશ હોય તે પૂરી કરવાનો સમય એટલે નિવૃત્તિ !  બાળપણ ગયું મસ્તી તોફાનમાં , જુવાનીમાં પ્રેમ કર્યો, બાળકો થયા , ઘરસંસાર ચલાવ્યો, સુંદર કામગીરી કરી પતિને બે પૈસા રળવામાં મદદ કરી. હર્યા, ફર્યા આનંદ કર્યો. આધેડ વયે બાળકો ઠેકાણે પડે તેની ચિંતા કરી. હવે આવ્યો જીવનમાં ‘હાશકારો’ જેનું બીજુ સુંદર નામ ‘નિવૃત્તિ’. ક્યારે પેલો ઉપરવાળો બોલાવશે ખબર નહી ? પળભરનો વિલંબ પણ નહી સહી શકે. બસ આ જીવનને સન્માર્ગે વાળો, લાખેણા મનખા દેહને એવો રૂડો બનાવે કે સર્જનહારને આપણા પર ગર્વ થાય !

શું જોઈએ છે ?

“જીવનમાં શાંતિ”.

“કોઈને નડવું નહી”.

” પતિ, પત્નીની અને પત્ની, પતિની સાથે આનંદમય જીવન ગુજારે”. ( જો નસિબદાર હોય અને બન્ને ડોસા, ડોસી સાથે  હોય તો!”)

શેષ રહેલા જીવનનું સરવૈયુ કાઢી તાળો મેળવે”.

“જો એકલા હોય તો જાત સાથે સંધિ કરી જીવનને સફળ બનાવે”.( સાથીની યાદ સતાવે એમાં બે મત નથી !)

સ્વામી સચ્ચિદાનંદ, ઓશો કે મોરારીબાપુ કહે તેમાંથી આપણને યોગ્ય લાગે તે ગ્રહણ કરવાનું. બાકી જીવનની ઢળતી સંધ્યાએ આપણા  વાળ ‘નથી ધુપમાં ધોળા કર્યા કે  વગર મહેનતે મફતની ટાલ  પાડી”. આપણી મરજી પ્રમાણે જીવવાનું. પ્રભુ ભજનમાં મઝા આવતી હોય તો તેમાં મસ્ત રહેવાનું. સતકાર્ય કરવા ગમતા હોય તો તેમાં પ્રવૃત્ત રહેવાનું. “પસંદ અપની અપની ખયાલ અપના અપના”.

બાળકોને તેમની સ્વતંત્રતા આપી ,આપણો મારગ જુદો ચાતરી લેવાનો. જો તેમને આપણી જરૂર હોય તો અડધી રાતે પણ તૈયારી બતાવવાની. મનમાં મુંઝાઈને કે તેમની ગુલામી નહી ચલાવવાની. દરેક લેખકોના મંતવ્યો વાંચ્યા.  તેમની પરેશાની જોઈ દુઃખનો અહેસાસ થયો. ખેલદિલ લોકો સત્ય લખે છે. બાકી બધા સત્યનું મહોરું પહેરી ફરે છે. શાને માટે ?  સત્ય બોલજો, અંતરમાંથી, “કાઢ્યા એટલા કાઢવા છે ખરા”?

મને નથી લાગતું કોઈની મરજી હોય !

સાથીની ગેરહાજરી સાલે, જરૂર તેમાં બે મત નથી. ત્યારે પેલું બ્રહ્મ વાક્ય ડોકિયું કરે, “એકલા આવ્યા એકલા જવાના”. સગાં કે વહાલા બધા સ્મશાનેથી પાછા વળવાના. કિંતુ નિવૃત્ત જીવનમાં એવી પ્રવૃત્તિ પણ દેખાઈ આવે છે જીવનને સફળ કરવામાં સહાય રૂપ થાય. દરેક વ્યક્તિને એક ત્રાજવે ન તોલાય. દરેકની પ્રવૃત્તિમય જીંદગીની વ્યાખ્યા અલગ હોઈ શકે.

આપણે સહુએ સાંભળ્યું છે ૧,૮૪,૦૦૦ જન્મ પછી આ માનવ દેહ પ્રાપ્ત થાય છે. હવે આ જન્મ એળે જવા દેવાનો ? શું કામ ? આંબો વાવનાર ક્યારેય એમ નથી વિચારતો કે ‘હું આ કેરી ક્યાં ખાવાનો છું ?’ વૃક્ષ દરેકને છાંયડો આપે છે. જરાય વેરો આંતરો નથી કરતો. કેટલાયના કાળજા ઠારે છે. કેટલા અગણિત પક્ષીઓ તેના પર માળો બાંધી પોતાના બાળ બચ્ચા ઉછેરે છે .

નિવૃત્તિ વેળાએ આપણે અઢળક ધન કમાયા હોઈએ તો બાળકોને આપ્યા પછી .હૉસ્પિટલ ,શાળા કે અનાથાશ્રમ બંધાવવું એ ખોટો વિચાર તો નહી જ ગણાય. મતલબ કે સારી રીતે તે ધનનો ઉપયોગ કરવો. વિદ્યા પાછળ વિનિમય કરવો. તે પહેલા એક મંત્રનું રટણ કરવું.

“પહેલું સુખ તે જાતે નર્યા”.

સ્વાસ્થ પાછળ ધ્યાન આપવું. ઘડપણમાં ન જોઈતી આપત્તી આવે તો તેનો સામનો કેવી રીતે કરવો તે માટે સજ્જ રહેવું. જો જુવાનીમાં બાળકોને સારા સંસ્કાર આપી ઉછેર્યા હશે તો તેમનો સાથ અને સહકાર મળશે તેમાં બે મત નથી. ઘરડૅ ઘડપણ તો પતિ અને પત્નીને એક બીજાની આદત પડી જાય. તેની મજા નસિબદાર માણે. છતાંય પોતાની આગવી પ્રતિભા રાખી ઝળકે એ સુખી “જોડા”ની લોકો ઈર્ષ્યા પણ કરે. એકલ દોકલ હોય તે અફસોસ કરવાને બદલે પોતાના જીવનની કેડી કંડારે.

, જીવનમાં હકારાત્મક વલણ અપનાવો. બાકી જનમ્યા ત્યારથી એક જ દિશામાં સહુની સતત ગતિ રહી છે. આ સમય દરમ્યાન તેનો સદઉપયોગ કરવો આપણા હાથમાં છે.

આપણી અનુકૂળતાએ કોઈની આંતરડી ઠારવી, કોઈને માટે જાત ઘસવી, કોઈના આશિર્વાદ લેવા, કોઈને સહાય કરવી, કુટુંબમાં સ્નેહ પ્રસરે, ઈર્ષ્યાને તિલાંજલી આપવી, ચારે બાજુ જીવન જીવ્યાની સાર્થકતા લાગે એવું વાતાવરણ હોય કોને ન ગમે ? બાકી રેતીમાં પગલું ટકે એટલી આ જીવનની કહાની છે. બધા કાંઇ પૂજ્ય ગાંધીજી, સ્વામી વિવેકાનંદ, લોકમાન્ય તિલક કે મીરા થવા સર્જાયા નથી!

 

Advertisements

શ્રીગોકુલનાથજી પ્રાકટ્ય દિવસ**૨૦૧૭

માર્ગશીર્ષ *૭ (મગશર સુદ ૭)

શ્રીગોકુલનાથ પ્રકટ થયા રે આવ્યો મહાઓચ્છવ

મારાં તનના તાપ ટળ્યા રે આવ્યો મહાઓચ્છવ

*

આજે અનંદ મને અતિ ઘણો શ્રી ગોકુલ જય જયકાર રે

*

આજના મંગલ દિવસે શ્રીગોકુલનાથજીનું પ્રાકટ્ય થયું હતું . તેઓ જહાંગીરના સમકાલિન હતાં. જહાંગીરના વખતમાં હિંદુઓને બહુ સન્માન મળતું નહી. ગોકુલનાથજીની

પ્રશંશા ચારે દિશામાં ફેલાઈ રહી હતી. તે જહાંગીરથી સહન ન થયું. તેમને અપમાનિત કરવા પોતાના દરબારમાં તેડાવ્યા. સુંદર મજાનું આસન તૈયાર કરાવ્યું.  જે જોતાંની

સાથે દિલ ડોલી જાય. તેમનું ભવ્ય સ્વાગત કર્યું. પછી હંસી ઉડાવઓ હોય એવા કટાક્ષ ભર્યા વેણ સાથે કહ્યું, “આપ શેના પર બિરાજમાન છો તેની આપને ખબર છે?”

શ્રી ગોકુલનાથજીએ મંદ મંદ મુસ્કુરાતાં જવાબ આપ્યો, “હા, મને ખબર છે. ગુલાબની ફુલની પાંખડીઓ્થી સજાવેલાં સુંદર  આસન પર”.

જહાંગીરે અટ્ટાહાસ્ય કરતાં જવાબ આપ્યો,’ જી નહી નીચે હાડકાં પાથર્યા છે”.

શ્રીગોકુલનાથજીએ ખૂબ વિનમ્રતાથી કહ્યું,’ આસન ઉપરથી બિછાવલ જાજમ ઉઠાવીને ચોક્કસ કરીએ.”

જહાંગીરના ચાકરે ભરી સભા વચ્ચે જાજમ ઉઠાવી તો નીચે ગુલાબના  ફુલની પત્તીઓ બિછાવેલી જણાઈ.

જહાંગીર અને તેના દરબારીઓ દંગ થઈ ગયા.

ત્યારથી પ્રચલિત છે.

“શ્રીગોકુલનાથ બડે મહારજ

માલા તિલક કી રખ્ખી લાજ

દિલ્હી પતિ કો પરચો દીયો

ભક્ત મનોરથ પૂરણ કીયો.

આવા હતાં શ્રી ગોકુલનાથજી જેમનો જન્મ દિવસ ઉજવતાં વૈષ્ણવો ધન્યતાનો અનુભવ કરે છે.

” આજે અચાનક આનંદ રૂપી ઉદય થયો છે ભાણ જો

મારે મંદિરીએ પધાર્યા શ્રી ગોકુલનાથજી “

ઉખાણા ***નવેમ્બર ૨૦૧૭ બોલો બોલો બોલો ?

 

તું આવે મદમાતો હું ઝુમું લહેરાતી

મસ્ત બની દિખલાવું  હાથ પસારી વધાવું

( )

*

જોઈએ તેટલો હોવા છતાં

મારી પાસે જરાય નથી ?

()

*

તું મને ખૂબ ગમે

ભલે ઓઢવાનામાં લપેટાઉ

ભલે ગોદડામાંથી બહાર ન આવું

મસ્ત મજાની ‘ચા’થી રિઝાઉં

(  )

*

ભલે નોકરી નથી કરતી

પૈસા કમાતી નથી

સમય વેડફતી નથી

અફસોસ કે રંજ નથી

( )

 

 

મારી સહેલી

મિત્ર માટે ઘણી વાતો સાંભળી, ઘણી વ્યાખ્યા વાંચી. આજે તેને નવી નજરથી નિહાળીએ.

” જે અત્ર, તત્ર, સર્વત્ર વર્તાય તે મિત્ર”.

તમને થશે આમાં અતિશયિક્તિ છે. મારા મંતવ્ય પ્રમાણે તે યથાર્થ છે. આજે જ્યારે મિત્ર વિષે લખવાનો વિચાર સ્ફૂર્યો ત્યારે મનમાં આંધી ઉઠી. કયા મિત્ર વિષે લખું. મારા ભારતના શાળાના મિત્રો, કોલેજકાળ દરમ્યાનના મિત્રો કે પછી આજકાલ જેમનિ સાથે મારો સુંદર સમય વ્યતિત થાય છે તે મિત્ર. મિત્ર માટે એક સનાતન સત્ય તારવ્યું છે.

‘જુનું તે સોનું, એ તો ચીલાચાલુ વાત થઈ. ઘણિ વ્યક્તિઓને નવા મિત્રો મળે છે ત્યારે જુનાનો ભાવ નથી પૂછતાં. મારું માનવું છે, હા નવા મિત્રો હીરા બરાબર હોય, કિંતુ હીરાને જડવા સોનાની આવશ્યક્તા છે”.

સહુ પ્રથમ ‘પતિના વેષમાં મળેલો જીગરી દોસ્ત’. જેને વિષે કંઈ પણ લખવું એટલે,’ કરના કંગન જોવા આરસીની જરૂરિયાત’ લાગે !

મ, ઇ, ત અને ર. મુંબઈના, ઈતિહાસ થઈ ગયેલા, તાજા અને રમતિયાળ. આ થઈ મિત્રની સંધિ. મુંબઈમાં વિતાવેલા બાળપણ અને શાળા દરમ્યાન થયેલા મિત્રો આજે ૬૦ વર્ષે પણ સાથ નિભાવે છે. ‘જો હું મારા મિત્રના ખોલામાં માથું મૂકીને સૂતી હોંઉને તે મારી ગરદન કાપે તો પણ હું માનું કે તેમાં મારું ભલું હશે !’ આવો ગળા સુધીનો વિશ્વાસ હોય તેને મિત્ર કહેતા ગર્વ અનુભવું છું.” શાળા અને કોલેજ દરમ્યાનની મિત્રતાની ઈમારત નિઃસ્વાર્થતાના પાયા પર  ચણાઈ હતી. આજે આટલા વર્ષો પછી પણ તેની કાંકરી ખરી નથી. આવી મિત્રતા નસિબદારને મળે. જ્યારે પતિએ છેહ દીધો , ભર જુવાનીમાં સાથ ત્યજ્યો ત્યાર પછી ૨૦ વર્ષ સુધી દરરોજ ફોન ઉપર સમાચાર પૂછવા, એ આવા જીગરી મિત્ર જ કરી શકે.

‘અરે, તું અમેરિકામાં એકલી રહે છે. અંહી આવી જા આપણે સાથે આખી જીંદગી જીવીશું’ આવું વાક્ય મિત્રને મુખે સાંભળવા મળે ત્યારે એમ થાય ‘હે ઈશ્વર તારી દયા અને કરૂણાની વર્ષા ધોધમાર થઈ રહી છે’.

મિત્ર વિષે લખતા પર્વત સમાન ખડિયો અને સાગર સમાન સ્યાહી પણ ખૂટી પડશે. છતાં પણ મનોભાવ વ્યક્ત કરીશ અને તમને ખાત્રી થશે વાતમાં દમ છે ! ઈતિહાસ બની ગયેલા મિત્રો પણ ક્યારેક યાદ આવે. તેમની સાથે વિતાવેલી જીંદગીની યાદગાર પળો આંખના ખૂણા ભીના કરવામાં સફળ થાય. તેમના હસતા ચહેરા અને જીંદગી પ્રત્યેની જીજીવિષા હ્રદયને સ્પર્શી જાય.

‘અરે, પણ તું અમેરિકા જઈને આવી કેમ થઈ ગઈ ? તારા મોઢા પરનું નૂર ઉડી ગયું.’ મિત્રની આ લાગણી શું કહી જાય છે. ભારતમાં રાજરાણી જેવુ જીવન હતું. અમેરિકા બે બાલકો સાથે આવી, પાર્ટ ટાઇમ જોબ, ઘરકામ અને કહેવાય અમેરિકા. હવે તો આ જીંદગી ગમી ગઈછે. જુવાની વિતાવી, બુઢાપાએ ધામો નાખ્યો. લાગણી બતાવનાર એ મિત્રો ઈતિહાસના પાના પર નામ લખાવી ગયા.

તાજા મિત્રોની તો વાત જ ન પૂછશો. તેમના વિના આ જીવન નૈયા ક્યારની ડૂબી ગઈ હોત. માત્ર પાંચ મિત્રોનો પંચ કોણ છે. હમેશા મળીએ ત્યારે એમ લાગે હજુ કોલેજ જતા જુવાન છીએ. કોઈ વાતનો ઉપકાર ન ચડે. ક્યારેય મેં તારું કર્યું એવી ભાવના ન સ્પર્શે. અડધી રાતના જરૂર પડે તો પણ ફોન કરતા સંકોચ ન થાય. તેમને જરૂર હોય ત્યારે દોડી જવું.

‘અરે, તારો ફોન ન આવ્યો ? શું તું નાટક જોવા આવવાની નથી?’

મિત્રની ગાડીમાં જવાનું, પાછા આવવાનું અને ઉપરથી એ મિત્ર જ મને ફોન કરે, ‘કેમ તારો ફોન ન આવ્યો’.  તેમને સહુને ખબર છે, રાતના હું એકલી નહી જાંઉં. ગાડી છે, ચલાવતા આવડે છે. છતાં રાતના સમયે એકલા જવું પસંદ નથી. ઈર્ષ્યા ન કરશે. સારા મિત્રો જરૂર મળે છે. જો તેમાં “સ્વાર્થ મુખ્ય ભાગ ન ભજવતો હોય તો”!

હવે ખરો વારો આવે છે તાજા અને રમતિયાળ મિત્રોનો. એ મિત્રો જેમ જીવનમાં પ્રાણ વાયુની જરૂર છે ,તેવા કહી શકાય. મળે એટલે બસ હસવાનું, નવી નવી વાતો સંભળાવવાની ઝુંબેશ ચાલુ થઈ જાય. વ્યક્તિ ‘ઘરડી’ ક્યારે થાય. એ પ્રશ્નનો આ જવાબ છે. જે સમયે ઉદાસી દિલમાં સ્થાયી થાય અને મુખ પરથી હાસ્ય વિદાય થાય. ત્યારે સમજવું આ વ્યક્તિ ગઈ કામથી. માત્ર મરવાને વાંકે જીવે છે. તાજા મિત્રો માત્ર જુવાન હોઈ શકે તે જરૂરી નથી.

ઘણી વખત જુવાનોના દિલમાં આળસ ઘર કરી જાય છે. જ્યારે આધેડ ઉમરના મિત્રો બધી જવાબદારીથી મુક્ત થયેલા હોય છે. તેમનું વાંચન વિશાળ હોય. નુભવોનો અણમોલ ખજાનો હોય એવા મિત્રો જીમ્દગીને હમેશા તરવરાટ ભરી રાખે છે. હા, ઘણા અડિયલ, ખડૂસ જેવા મિત્રો હોઈ શકે. તેમનાથી નાતો તોડાય નહી પણ ‘ખપ પૂરતો’ જરૂર કરી શકાય.

મિત્રતા વિષે દરેકને અનુભવ થયા હોય છે. ‘જો સારો મિત્ર ન મળ્યો હોય તો તેમાં વાંક સ્વનો જ હોઈ શકે. એ હું દાવા સાથે કહું છું. મિત્રની પીઠ ફરી નથીને તેની ખોદણી કરવી’. હવે આવી વ્યક્તિને મિત્ર ન મળે તેમા વાંક કોનો?

‘મેં એને કેટલી સહાય કરી, મેં વખત આવે પૂછ્યું તો ધડ દઈને ના પાડી દીધી.’અરે મારા મિત્ર, સંજોગ તો જો ? તેની ના પાડવા પાછળનું રહસ્ય જાણીશ ત્યારે તારો અભિપ્રાય બદલાઈ જશે.’

અતિશયોક્તિ લાગશે પણ અમુક અંશે બાળકો પણ મિત્ર હોય છે. બહેન અને ભાઈ સમજે તો મિત્ર બની શકે છે. એક વસ્તુ સદા હ્રદયમાં કોતરવી, ‘ દરેક સંબંધ ની મધ્યમાં ખૂબ બારિક લક્ષ્મણ રેખા હોય છે’. જેને લાંઘવાનો પ્રયત્ન કદાપિ ન કરવો. દરેક સંબંધ સ્વાર્થના પાયા પર ટકે છે એમાં થોડી અતિશયોક્તિ લાગશે ?

પાણિયારુ

 

 

 

 

 

 

 

 

****************************************************************************************************************

‘મારી ગાગરડીમાં ગંગા જમુના રે

પનઘટ પાણી મારે જાવું છે’

ગામડૅ જાંઉ ત્યારે પનિહારી સાથે નાની ગાગર લઈ પાણી ભરવા જતી. ગામડામાં બહુ રહી નથી. જન્મી મુંબઈમાં, મોટી પણ મુંબઈમાં થઈ. ઉનાળાની રજાઓમાં દાદી અને નાનીને મળવા ગામ જતાં. આ એ જમાનો હતો જ્યારે આપણા દેશમાં ગામડાંઓમાં વિજળી પહોંચી ન હતી. દરરોજ સાંજના ટાણે ફાનસમાં ઘાસલેટ ભરવાનું અને કાચના ગોળા સાફ કરવાના. ઘરમાં નોકર બધું કામ કરે પણ મને તેની સાથે બેસી આવા બધા કામમાં મદદ કરવી ગમે. ફાનસ લઈને ત્રીજે માળે ઓરડીમાંથી મોટું તપેલું કે ઘડો લેવા મમ્મી મોકલે. દોડતા દોડતાં જવાનું, મોટેથી શ્રી કૃષ્ણઃ શરણં  મમ, બોલતાં બોલતાં દાદરો ઉતરવાનો. ચાલવાનું નહી દોડવાનું. પહેલે માળે પાણિયારું હતું. પાણી પીવાનું માટલું પણ ત્યાં. ‘ડોયો’ માટલામાંથી પાણી કાઢવા માટે વપરાય તે. તે માટલાને નળ ન હોય. ગામમાં જઈએ એટલે કુંભારને ત્યાંથી નવું માટલું આવી જાય, તેના પાણીનો સ્વાદ આજે પણ આ વાત લખતાં યાદ આવે ને તરસ ઉપડે.

ઘણે વરસે ગામ ગઈ હતી. એનું એ જ પાણિયારુ હતું. મને જોઈને ખુશીથી ડોલી ઉઠ્યું . મારું અંતર પણ ઝુમી રહ્યું. માત્ર હું અમેરિકાથી ગઈ હતી એટલે પ્લાસ્ટિકનો જગ મૂક્યો હતો.  મને તો હજુ તાજા માટલાનું પાણી ભાવે છે. અમે બન્ને એકબીજાને ભૂલ્યા ન હતાં. આખું ઘર નવું થયું હતું. પાણિયારું જેમેનું તેમ રાખ્યું હતું. મમ્મી ત્યાં રોજ સંધ્યા ટાણે દીવો કરે.

આજે અમેરિકામાં બાટલીના પાણી પીધાં હોય તેને એ પાણીના સ્વાદની શું ખબર પડે. હવે પાણિયારા પર કૃષ્ણનું સુંદર ચિત્ર દોરેલું હોય. કાળિય નાગને નાથતા કૃષ્ણનું ચિત્ર મને બહુ ગમતું. આ વાત ૫૦ વર્ષ પહેલાંની છે. દિવસ દરમ્યાન તો એ ચિત્ર જોવાનું મને બહુ ગમતું. બસ, રાતના સમયે મને એવું લાગતું કે એ કાળિય નાગ ડોલી રહ્યો છે. હું નજીક જઈશ તો મને ફુંફાડો મારી ડસી જશે. કૃષ્ણ મોરલી વગાડતાં તેના શીર પર ઉભેલા દેખાય. એ જમાનાના પાકા રંગને સમયની થાપટ વાગતી નહી. થાંભલા પર કોતરેલી પૂતળીઓ અને તેમાં પૂરેલા રંગ આજે પણ આંખ મીંચુ ત્યારે ચક્ષુ સમક્ષ દેખાય છે.

દિવસ દરમ્યાન તો દોડી, દોડીને બધા માટે પાણીના ગ્લાસ લાવતી. રાત થાય ત્યારે મારા ટાંટિયા ઢીલા થઈ જાય. એ પાણિયારા પર એક દીવો સળગતો હોય. જે દીવસે દીવામાં તેલ ન પૂર્યું હોય તો, હું જઈને મિણબત્તી મૂકી આવતી. મમ્મી ને હું ડરપોક છું એવો ખ્યાલ આવવા દેતી નહી. હવે આ પણિયારું જાણે મારી બહેનપણી ન હોય. એની નજીક જાંઉ, જાણે ડોયો મને કહી રહ્યો હોય, ‘મને ઉપાડ, માટલાં પરથી બુઝારું ઉઠાવ. પાણીણો ગ્લાસ ભર અને અદ્ધરથી પી. ”

આજની તારિખમાં તો કોઈને લાગશે આ કઈ ભાષા છે. આ ડોયો, બુઝારું એ બધું શું છે? હવે આ બુઝારાની વાત પણ ખૂબ રસપ્રદ છે. મમ્મીએ નોકર પાસે બધાં વાસણ કોઠીમાંથી કઢાવ્યા ન હતાં. તેથી માટલા પર સરસ મજાનો નેપકિન પાથર્યો હતો. ગામમાં જઈએ એટલે મામા ,ફોઈ બધા ઘએ રોજ આવે. મામા, બે મા ભેગી થાય ત્યારે મામા બને. તેમણે નેપકિન જોયો. તરત પાછે પગલે કંસારાને ત્યાંથી બુઝારું લઈ આવ્યા. માટલા પર ઢાંકવા માટે તે વપરાય. મારી મમ્મી તો પોતાના ભાઈની સમજદારી જોઈ ચકિત થઈ ગઈ.

ગામ જઈએ, ઘર નોકર સાફ કરે બધું ગોઠવે. અમારે ત્યાં સદાવ્રત ચાલતું. કોઈ પણ પરોણો ગમે ત્યારે આવે એટલે મમ્મી કે પપ્પા કહેશે, ‘જમીને જજો’. આ એ જમાનાની વાત છે, જ્યારે ગામમાં ગેસના ચૂલા પણ ન હતાં. રાતના વિજળીથી ચાલતાં દીવા પણ નહી. કિંતુ હ્રદયની ઉદારતા. નવા માટલાનું મસ્ત મઝાનું ઠંડુ પાણી. જો તમે આ પાણી જીવનમાં ન પીધું હોય તો અતિ મહત્વનો લહાવો ગુમાવ્યો છે. એમાંય એ પાણી, જો પાણી ભરવાવાળી બાઈ વાડીકુવાનું લાવી હોય તો તમને અમૃતનો સ્વાદ આવે. આજે ૫૦ વર્ષે પણ એ ઠંડા પાણી નો સ્વાદ હું ભૂલી નથી.

અરે બીજું કહું , આજે એ વાડી કુવો એકદમ બિસ્માર હાલતમાં છે. ગયે વર્ષે હું ગામ ગઈ ત્યારે મને તેની હાલત જોઈને રડવું આવી ગયું હતું. તેની બાજુમાં રહેતાં લોકોને કહ્યું,’ પૈસા હું આપું આ કૂવાની હાલત સુધારવા માટે’.

એક જુવાન બોલ્યો, બહેન સરકાર આકામ કરવા નહી દે’.  ઠંડુ પાણી ફરી વળ્યું મારા વિચાર પર.

પાણિયારા પર બે માટલા ગોઠવેલાં. બાજુમાં ત્રણ ગ્લાસ હોય. બધા અધ્ધરથી પીએ એટલે બહુ ગ્લાસની જરૂર ન પડે. રાતના પાણિયારા પર દીવો કરવાનું કામ મમ્મીએ મને સોંપ્યું હતું. ઘણા વર્ષો પછી ગામ ગઈ હતી. હવે તો વિજળીના દીવા ઝગમગી ઉઠ્યા હતાં. પાણિયારા ઉપર એક નાનો દીવો આખી રાત ચાલુ હોય.

અચાનક મને ડુસકાં સંભળાયા. પેલો ડોયો તલપાપડ થતો જણાયો . મેં હળવેથી તેને હાથમાં લઈ પસવાર્યો. અમારી પુરાણી પ્રીત નૃત્ય કરી ઉઠી. એક અઠવાડિયુ પાણિયારા પર દીવો કરવાનો ઈજારો મારો હતો.

ત્યાં બા બોલ્યા,’ ચાર મહેમાન આવ્યા છે, પાણી લાવજો બેટા.’

પાણિયારા તરફ વળી. ડોયાને હાથમાં લીધો ,અમને બન્નેને આનંદની લહેરનો અનુભવ થયો. બુઝારું ખોલ્યું, ચાર ગ્લાસ ભર્યા ત્યાં સુધીમાં તો મારો હરખ માતો ન હતો. સ્ટિલની  ટ્રે ત્યાં માટલા પાછળ રાખવાની આદત હતી. લઈને મહેમાનને પાણી આપ્યું સહુએ ખૂબ શાંતિ પૂર્વક પીને કહ્યું, ‘તમારું માટલું નવું છે?’

મને ખૂબ આનંદ થયો. નવા માટલાનું ઠંડુ મીઠું પાણી સહુએ વખાણ્યું.

પાણી આપીને ખાલી ગ્લાસ લઈ પાછી આવી, ‘જોયું હજુ નવા માટલાનું પાણી કેવું મીઠું લાગ્યું’. તરત હું બબડી ઉઠી.

‘જો સાંભળ, મને હજુ પણ નળવાળા માટલા કરતાં આ ગોળી વધારે ગમે છે. ધીરેથી બુઝારુ ઉંચકવાનું. ડોયાને માટલામાંથી ભરી ગ્લાસમાં પાણી ઠાલવવાનું. ‘ ગમે તેટલું પાણી પીએ ,વધારે પીવાનું મન તરસ્યા કરે. ડોયાને સમજાવી દીધું. ‘હું અઠવાડિયું રહેવાની છું. બનશે ત્યાં સુધી બધાને પાણી હું આપીશ . તારા અને મારા ભૂતકાળની પ્રેમ કહાની કહીશ’.

આજે વાચક મિત્રોને ખાનગી વાત કહી દંઉ. આ ‘પાણિયારું’ સસરાજીના ઘરનું છે. પાણિયારું એટલે પાણિયારું પિયર કે સાસરી શું ફરક પડે છે. મને તો સરખો પ્રેમ મળે છે.  અરે, મને તો આનંદ પણ એવો જ લાગે છે. પૂ. બાની રજા લઈને આ ‘ડોયા’ને મારી સાથે અમેરિકા લઈ જઈશ. ત્યાં પાર્ટીમાં ડ્રીંક સર્વ કરવામાં એનો ઉપયોગ કરીશ. હા, પિયરનો ડોયો તો હવે ભાભી વાપરે છે. ‘તું’ એનો તો સગા વહાલો છે. તને મારી સાથે જરૂર લઈ જઈશ’.

લગ્ન પછી તો સાસરી જ ગમે ને ?

 

૧લી મે, ૨૦૧૭

 

 

 

 

 

*****************************************************************************************************************************

અરે, આજે તો બેંક બંધ છે.

કેમ?

મારે લોકરમાંથી દાગિના લેવા જવાનું હતું. સાંજે રિસેપ્શનમાં શું પહેરીશ ?

કેમ વળી પાછું કોઈ નેતાનું ખુન થયું કે પાકિસ્તાને લડાઈની ઘોષણા કરી ?

અરે ભૂલી ગયા આજે ૧લી, મે છે.

આ આપણા દેશમાં બેંકો ને છાશવારે બંધ રહેવાનું ગાંડપણ કેમ સૂઝે છે.

અરે હું મૂઈ, કેવી ભૂલકણી છું. ૧લી મે, એટલે મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાત દિવસ.

હા રે હાં, ત્યારે તો હું નાની હતી પણ યાદ છે. ભાંડી ઘસતાં લોકોને મહારાષ્ટ્ર મળ્યું. અને વેપાર કરનાર ગુજરાતિ પ્રજાને ગુજરાત.

અરે પેલી, ‘મામાની દુકાન’ કરીને એક દુકાન હતી તેને આગ લગાડી હતી. પથ્થરમારો ચાલતો હતો. આઝાદ ભારતની મુંબઈની પોલ્સ ટિયર ગેસ છોડતી હતી.

મરાઠી મવાલીઓની ટોળી ગુજરાતિઓની દુકાન જોઈ જોઈને બાળતા હતાં.

એ વાતને તો આજે વર્ષોનાં વહાણા વાયા. બેંક બંધ રહીને અને વેપારીઓ ધંધા બંધ રાખીને આ દિવસ ઉજવે છે. ચર્ચગેટ અને કોલાબાની બધી ઓફિસો આજે

બંધ. સરકારી ઈમારતો આજે સૂમસામ! સારું છે આ રજા માત્ર મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાતમાં છે ! ચાલો લાંબી તાણીને પાછી એક ઉંઘ ખેંચી લંઉ.

મહારાષ્ટ્ર દિવસ અને ગુજરાત દિવસની વધાઈ હો ! (શોક સભા ભરીએ)

આમને આમ ભારતના ભાષા દ્વારા ટૂકડા થતા ગયા.

 

કાયા પલટ

 

 

 

 

 

*************************************************************************************

શાંતા આજે સવારથી આંટા મારતી હતી. ચાલવાની તકલિફ હતી. કશુંક બનશે તેવી એંધાણી તેને લાગતી હતી. પણ શું ? એ પ્રશ્નનો ઉત્તર મળતો ન હતો. રોજ સવારના નવ વાગ્યા સુધી વહુ ચા ન આપે. ચા પિવાઈ જાય પછી દસેક મિનિટે ચાર બિસ્કિટ આપી જાય. શાંતાને પગની તકલિફ હતી તેથી ઉભા થઈને ચાલવાની આળસ આવતી.

કોણ જાણે કેમ આજે બધી આળસ દુમ દબાવીને ભાગી ગઈ હતી. હૈયામાં ચેન પડતું નહી. ચા પણ આજે સાડા સાતે મળી. આશ્ચર્ય તો ત્યારે થયું જ્યારે તેની સાથ બિસ્કિટ પણ આવ્યા. તેને મનમાં થયું જરૂર દાળમાં કાંઇ કાળુ છે. મન કોઈ રીતે માનતું ન હતું. જવાબ મેળવવો હોય પણ કોની પાસેથી. વહુ તો બોલે ત્યારે દાંતિયા કરતી હોય અથવા મ્હોં મચકોડતી હોય. દીકરો વાત કરવા આવે તો પેલી પાછળ ઉભી જ હોય.

જાણે મા અને બેટા તેની જ વાતો ન કરવાના હોય !

ખેર પગ દુખતા હતાં છતા આંટા મારવાનું બંધ ન થયું. છોકરાઓને તો શાળાએ જવાની ધમાલ હોય. દાદી સાથે શું વાત કરે? ચાપીને માળા ફેરવવા બેઠી પણ ડાબી નહી જમણી આંખ ફરકતી હતી.  હવે તો ખરેખર હ્રદયમાં ધ્રાસકો પડ્યો! કશુંક અશુભ બનવાનું છે.

આજે વર્ષો થયા ભર જુવાનીમાં સતીશ, અકસ્માતમાં શાંતાને છોડી વિદાય થયો હતો. શાંતાએ એકલે હાથે સરિતા અને સમિરને મોટા કર્યા. ભણાવ્યા, ગણાવ્યા અને ઠેકાણે પાડ્યા. સરિતા નસિબવાળી  નિકળી, દેખાવડી હોવાને કારણે સાહિલ તેને પરણીને લંડન લઈ ગયો. લડંનમાં તેનો ધિકતો ધંધો હતો. સરિતા અવારનવાર માને લંડન લઈ જતી. શાંતાને દીકરીને ત્યાં અડવું લાગતું. જતી પણ અદ્ધર મને રહેતી અને પાછી આવતી.

શાંતા ખૂબ સાલસ હતી. તેને દીકરાની સાથે પણ બહુ ગમતું નહી. દીકરો લાખ તેના પર વારી જાય પણ તેની વહુની આંખો વાંચવામાં તે સફળ નિવડી હતી. બાળકોને તો જાણે ,દાદી પાસે જાય તો અભડાઈ ન જાય તેમ રાખતી. ખેર, દીકરાનો જીવ સાચવવા રહી હતી.

તેની બાળપણની સખી રમા તેને અવારનવાર મળતી. તેની સાથે દિલખોલીને વાત કરતી. રમાએ પોતાની સાસુમા પાછળ ગામમાં ,’અપના ઘર’ નામની સંસ્થા ચાલુ કરી હતી. જે સ્ત્રીઓને ઘરમાં કોઈ ન સંઘરે તેવી સ્ત્રીઓને ઉદ્યમ શિખવી માન ભેર રાખતી. કોઈને નાનમ ન લાગે અપના ઘરમાં રહેવાથી.

શાંતાની આંખે જે ઈશારો કર્યો તે સાચો હતો. સમિર આજે વહેલો નોકરી પરથી આવ્યો અને માને કહે , ‘ચાલ મા આજે તને ફરવા લઈ જાંઉ ,સાથે મોટી હોટલમાં જમવા જઈશું’. સમિરની પત્ની સલોની બોલૉ, ‘હા બા તમે બન્ને આજે જાવ મારે લેડીઝ મિટિંગમાં જવાનું છે’.

શાંતાને કશી ગંધ આવી પણ બોલી નહી. કોઈ દિવસ નહીને સમિર આજે મને બહાર જમવા લઈ જશે. તેને હોટલમાં જમવાનો શોખ હતો. તેના શોખ બધા સતીશની સાથે ચિતામાં હોમાઇ ગયા હતા. બાળકોની પરવરિશમાં કદી સળવળ્યા પણ નહી.

જાણે તેના પગ સારા ન હોય તેમ ચાલવાની તાકાત એનામાં એકાએક આવી ગઈ. સમિર સાથે નિકળી તેનો આનંદ સમાતો ન હતો. બન્ને જણા આરામથી જમ્યા અને પાછા વળતા સમિર બોલ્યો , મા અમે ઘર બદલવાના છીએ. તને તકલિફ ન પડે તેટલા માટે થોડા દિવસ તારી સગવડ અંહી કરી છે. બધું ગોઠવાઈ જશે પછી તને અમે ઘરે લઈ જઈશું. ‘

શાંતા સમજી ગઈ. આ વહુની ચાલ છે. પોતાને માથે કોઈ આળ ન આવે એટલે એકલા સમિરને ચડાવી મોકલ્યો. તેને માટે કાંઇ પણ બોલવાનું હતું જ નહી.

‘સારું બેટા, તું સુખી રહેજે. તારી સગવડતાએ મને લઈ જજે.’

સમિરે ગાડીમાંથી માનો સામાન કાઢીને એ ‘ઘરડાં ઘરમાં’ ગોઠવ્યો. તેનું હ્રદય અંદરથી રડતું હતું પણ પોતાની સ્ત્રી પાસે લાચાર હતો. આને લાચારી કહેવી કે નામર્દાઈ તે મા નક્કી ન કરી શકી!

શાંતાને પગની તકલિફ સિવાય નખમાં પણ રોગ ન હતો. તેણે બીજે દિવસે રમાને ફોન કર્યો રમા આવી ,જોઈને સમજી ગઈ.

‘શાંતા, તું બેગ ખોલતી પણ નહી. હું તને મારા ગામના ‘અપના ઘર’ની મેનેજર બનાવી ત્યાં રાખીશ. તારી કળા સ્ત્રીઓને શિખવજે. તારા માટે થેરપિસ્ટ બાંધી દઈશું . તારો પગ જોતજોતામાં સરખો થઈ જશે.’

શાંતા એકીટસે રમાને જોઈ રહી.

‘અરે, ગાંડી હું તને નથી ઓળખતી’.

‘તું અને હું તો બાળપણની પ્રીતને તાંતણે બંધાયેલા છીએ’.

બીજે દિવસે રમા પોતાની ગાડીમાં શાંતાને ગામ લઈ ગઈ. ત્યાં તેની રહેવાની સરસ સગવડ હતી. હોશિયાર શાંતાએ સંસ્થાનું કામ સમજી લીધું. ભલે તેની ઉમર ૬૦ ઉપરની હતી પણ કામ કરવામાં તે પાવરધી હતી. તેને ખબર હતી સમિર કે તેની પત્ની કોઈ ભાળ કાઢવા આવવાના નથી. મહિના પછી બન્ને બાળકોને પત્ર દ્વારા જાણ કરી. સુંદર સ્થળ અને વાતાવરણમાં ગોઠવાઈ ગઈ છે, તેવા શુભ સમાચાર આપ્યા. રમા તેના પતિ સાથે દર રવીવારે ત્યાં આવતી. સંસ્થાની બીજા કાર્યકર્તા અને તેમાં રહેતી વ્યક્તિઓ શાંતાની કાર્યદક્ષતાથી ખુબ ખુશ હતા.

શાંતાએ પોતાની હોંશિયારી અને આવડતથી ‘અપના ઘર’ની સૂરત બદલી નાખી. તેની દેખરેખ હેઠળ ‘અપના ઘરની’ બહેનો હુન્નરમાં પાવરધી બની પોતાનો ગૃહ ઉદ્યોગ શરૂ કર્યો. તેમની કલાની કદર થઈ. જે શાંતાએ પતિના વિયોગમાં પણ હરફ નહોતો ઉચ્ચાર્યો તેણે આજે ગામની તથા સંસ્થાની  કાયા પલટ કરી.

તેના બાળકો માની સિકલ જોઈ હરખાયા કે લજવાયા તેમને પૂછી જોઈએ ?